Maagzuur remmers: onschuldige pilletjes of gevaarlijke bijwerkingen?

Maagzuurremmers worden vaak voorgeschreven bij reflux klachten, dyspepsie, slokdarmontsteking en maagzweren. De maagzuur medicijnen werken vaak goed om de klachten te verminderen. En in veel gevallen zijn ze tijdelijk nodig om de ergere klachten te voorkomen.

Ik zeg er bewust bij dat het tijdelijk zou moeten zijn. Maar waarom? Als ze zelfs zonder doktersrecept te verkrijgen zijn bij de supermarkt, dan zullen ze toch niet zo gevaarlijk zijn?

En brandend maagzuur is hartstikke vervelend, dus gelukkig maar dat je er een pilletje voor kan nemen.

Maar zijn ze echt zo onschuldig? En wordt de medicatie altijd terecht voorgeschreven? Want is er altijd wel sprake van “teveel” maagzuur, of zou het juist ook een tekort kunnen zijn?

Maagzuur medicatie nummer 1 in Nederland

1 op de 4 mensen heeft minimaal 1 keer in de maand last van brandend maagzuur.
Dit zal waarschijnlijk wel de reden zijn dat deze medicatie zo populair is.

Ongeveer 16% van de huisarts bezoekers kreeg in 2019 minimaal 1x een maagzuur remmend middel voorgeschreven. Daarmee staat het het medicijn met stip op de nummer 1 in Nederland.

Van de mensen boven de 75 jaar krijgt meer dan de helft medicatie voor de maag voorgeschreven.

Maar goed, we hebben het hier over voorgeschreven medicatie. Dus het zal wel nodig zijn.
Of toch niet? In een onderzoek onder 447 mensen in een ziekenhuis kregen er 257 mensen maagzuurremmers. Toen er werd onderzocht waarom en welke dosis ze kregen was dit de conclusie:

Naast de doktersrecepten heb je ook nog de bekende middelen die we bijvoorbeeld in de tv reclames zien.

Dan wordt er zo’n rode maag met borrelend zoutzuur geschetst. En als je er een pilletje in mikt, dan wordt het weer een vredige maag, de kleur veranderd naar groen, en uiteraard zien we nog even een man of vrouw die weer vrolijk met zijn kinderen kan gaan spelen.

Vaak liggen deze middelen als kassakoopjes bij de drogist, supermarkt of zelfs tankstation. Handig, want als je je in de rij staat te vervelen, kan je nog even snel zo’n doosje scoren.

Naast de officiële cijfers die hierboven beschreven staan, zal het ware gebruik van maagzuurremmers dus waarschijnlijk nog vele malen hoger liggen.

Je zou haast vergeten dat het om medicatie gaat, inclusief bijwerkingen en een strikt advies om deze snoepjes niet langer dan 14 dagen achter elkaar te gebruiken. Maar dit weet iedereen natuurlijk, want dat staat gewoon in de bijsluiter. Toch?

Daarom vragen wij altijd in onze intake naar het gebruik van medicatie. Dit om een volledig beeld te krijgen van iemands leefstijl, maar ook om rekening mee te houden met onze behandelingen.

Tot onze verbazing werden de maagzuur remmers soms vergeten.
Gelukkig kwamen we daar later nog wel achter in de rest van het intakegesprek.
Daarom vragen we nu altijd apart naar medicatie gebruiken EN gebruik van maagzuurremmers.
We hebben dit ook opgenomen in onze vragenlijst die we vooraf opsturen.

Maar waarom toch al die ophef over maagzuur?

Nou, het is best wel een belangrijk dingetje, voor onze vertering en daardoor dus ook voor onze gezondheid. Dus vandaar de volgende vraag.

Het eten wat je hebt gegeten blijft een tijdje in de maag zitten. Daar wordt het voedsel gekneed en vermengt met het maagzuur. Je maag is de meest zure plek in heel je lichaam.

Gelukkig maar, want dan doodt het de meeste bacteriën en schimmels die mogelijk in je eten zitten.

Ook is het zuur nodig om het enzym “pepsine” te activeren. Dit enzym kan de eiwitten in je maag in kleine stukjes knippen. Want als ze kleiner zijn, kunnen ze even verderop in de darmen goed worden opgenomen. Deze kleine stukjes eiwit worden aminozuren genoemd en dit zijn belangrijke (bouw)stoffen voor ons lichaam.

Het is dus van belang om een goede zure maag te hebben zodat dit proces goed werkt.

Dat geld ook voor de zogenaamde “intrinsic factor”. Dit is een stofje wat ook in de maag wordt geproduceerd, wederom weer alleen als de maag zuur genoeg is.

Je kan intrinsic factor zien als een sleutel. Met deze sleutel kan vitamine B12 verderop in de darmen worden opgenomen. Heeft vitamine B12 deze sleutel niet, dan blijft de deur dicht. Op deze manier kan het lichaam geen B12 opnemen en kan er uiteindelijk een tekort ontstaan.

Een ernstig tekort aan vitamine B12 geeft neurologische of psychologische klachten maar vooral spierpijn en of krampen, vermoeidheid en ook bloedarmoede en nog veel meer.

Maar dat zuur is niet alleen om vitamine B12 te kunnen opnemen, maar ook voor andere belangrijke nutriënten zoals calcium, magnesium, zink, koper, ijzer, Selenium en Borium.

Dit werkt samen met de volgende stations op de weg van de spijsvertering.
Deze stations hebben een zure “prikkel” nodig zodat ze weten dat ze aan het werk moeten.

Zo zal de alvleesklier pas verteringsenzymen afgeven wanneer de dunnen darm zuur wordt.

Dat gebeurd wanneer de voeding (inclusief het maagzuur) uit de maag doorstroomt.

Het zelfde geld voor de galblaas. Deze zal pas gal afgeven wanneer deze geprikkeld wordt door een zure dunne darm.

Al met al is dat maagzuur direct en indirect dus heel erg belangrijk.
Onverteerde etensresten kunnen darmproblemen geven zoals SIBO. Te weinig maagzuur kan dus ook zorgen voor verminderde opname van belangrijke voedingsstoffen.

Eigenlijk wil je dat maagzuur liever helemaal niet remmen dus.

Wanneer worden maagzuur remmers voorgeschreven?

Artsen kunnen de medicijnen voorschrijven bij refluxklachten, dyspepsie, slokdarmontsteking en maagzweren. De zogenaamde Proton Pomp Inhibitors (PPI’s) die je dan meekrijgt, doen uitstekend hun werk.

Even voor de duidelijkheid, ik heb het dus over de PPI’s. Het zwaarste type maagzuur medicatie. Eigenlijk alles wat op ..prazol eindigt. Omeprazol is misschien nog wel de bekendste. Deze stoffen mogen tot 20mg zonder recept verkocht worden.

Zeker bij slokdarmontstekingen of maagzweren is het vaak noodzakelijk. Het zuur is namelijk ook schadelijk voor ons lichaam. Gelukkig zal een gezonde maagwand zich hiertegen kunnen beschermen doordat er een dikke slijmlaag ligt.

Bij een maagzweer, waar die slijmlaag wat minder dik kan zijn, is het dus goed dat je even geholpen wordt.
Bij dit soort serieuze klachten ga ik er voor het gemak even vanuit dat je onder controle blijft bij een arts, dus die kan toezien op het gebruik van de medicatie.

Maar bij wat vage refluxklachten of dyspepsie (algemene term voor klachten aan vooral de maag, vaak zonder duidelijke oorzaak) kan het makkelijk gebeuren dat het toezicht wat minder scherp is.

Zeker omdat de medicatie dus ook vrij te koop is.
Maar dat is handig, want zo kan je altijd een stripje meenemen voor als je ongestoord wilt wijnen tijdens je meiden-weekend, of dat vervelende maagzuur wilt onderdrukken bij het barbecuen want daar horen natuurlijk wel een paar (?) biertjes bij.

Er wordt echter steeds meer bekend over de gevolgen van langdurig gebruik van PPI’s, niet alleen door de vrije verkoop maar ook op recept, omdat nog weleens vergeten wordt om na te gaan of gebruik nog noodzakelijk is.

Er is dan ook publiekelijk geluid om in ieder geval de vrije verkoop te stoppen en het onder toezicht van de apotheker te plaatsen. (helaas is er 3 jaar na de uitzending nog niets veranderd)

Het advies van wetenschappers die zich hiermee bezig houden aan artsen is dan ook om terughoudend te zijn met het voorschrijven. En om goed af te wegen of de voordelen opwegen tegen de bijwerkingen.
Want ja, die bijwerkingen zijn er zeker.

De bijwerkingen van maagzuurremmers

In 2015 zijn Nederlandse artsen onderzoek gaan doen bij ruim 1800 mensen. 
Het team ontving hiervoor in 2016 de MLDS Award van de Maag Lever Darm Stichting. Meer info vind je in het nieuwsbericht van de MLD Stichting met de titel “Medicijn niet zo onschuldig als gedacht.”

Ze kwamen namelijk tot de conclusie dat maagzuurremmers een mega impact hebben op het microbioom.

Hoe dat kan? Als de maag minder zuur is, kan het ook minder goed bacteriën doden. Zo zijn ze erachter gekomen dat bacteriën die in je mond leven, vaker terug te zien zijn in de ontlasting van mensen met maagzuurremmers.

Die bacteriën die jouw lichaam normaal wilt doden in de maag, overleven en hebben nu dus vrij spel in de darmen.
Het gevolg? De onderzoekers vonden meer “slechte” en minder “goede” bacteriën.

Een ander gevolg was een lagere diversiteit.
Een lagere diversiteit van de darmbacteriën en/of een dysbiose wordt steeds vaker in verband gebracht met uiteenlopende (darm)ziektes.
(een dysbiose betekend dat een bepaalde bacterie stam de overhand krijgt, waardoor de balans verstoord is)

En naast een verstoord microbioom is er dus ook nog een grote kans op een bacteriële overgroei in de dunne darm. Dit noemen we SIBO, wat weer een heel eigen verhaal heeft.

En dan ook nog het feit dat belangrijke nutriënten minder goed worden opgenomen, wat ik eerder hierboven al besproken had.

(Fun-Fact, er zijn onderzoeken gedaan bij mensen met maagzuurremmers, of de opname kon worden verbeterd met het drinken van Cola vanwege de het zuur erin.
Dat was dus wel het geval. Echter moet er heel veel gedronken worden en dat was dan weer niet zo’n goed idee. Een betere optie wordt verderop in dit artikel besproken)

In Amerika weet de FDA (Food and Drug Administration) dat langer dan een jaar gebruik van maagzuurremmers een magnesiumtekort kan veroorzaken. Wat de kans op botbreuken bij een val zou vergroten.

Echter zetten ze dat niet op de verpakking, want er zou al duidelijk vermeld zijn dat het middel niet langer dan 14 dagen achtereen genomen mag worden. En niet meer dan 3 x per jaar.
Toch fijn dat de overheid ervan uitgaat dat dit advies trouw wordt opgevolgd.

En vergeet ook niet dat sommige medicatie afhankelijk is van maagzuur. Dit betekend dat er meer medicatie gegeven moet worden om alsnog werkzaam te zijn wanneer er te weinig maagzuur is om het goed te kunnen afbreken.

Nu snap je de titel “Medicijn niet zo onschuldig als gedacht” vast wat beter. En ook de roep van experts om deze snoepjes uit de vrije verkoop te halen.

En we zijn er helaas nog niet.
Wat als je denkt “goed” bezig te zijn door het teveel aan brandend maagzuur te remmen, maar eigenlijk een tekort nog verder aan het verminderen bent.

Te weinig maagzuur

We beginnen gelijk maar met de moeilijke termen. Achloorhydrie betekend dat er geen productie van maagzuur is, en hypochloorhydrie betekend dat de productie ervan verminderd is.

En het vervelende is, veel van de klachten van te weinig maagzuur, lijken heel erg op die van te veel maagzuur. Inclusief de refluxklachten en het maagzuur branden.

Onderzoek wijst uit dat niet alleen teveel maagzuur, maar ook een verminderde maagzuur productie de veel voorkomende maag- en darmklachten kan doen verergeren.

De maagzuurproductie neemt geleidelijk af met de leeftijd. Maar uiteraard heeft de leefstijl invloed op de mate hiervan. Zo zal een hoge alcohol consumptie en roken dit proces versnellen.

Aan het begin van dit artikel vertelde ik al dat meer dan 50% van de 75 plussers maagzuurremmers slikt.
Nu blijkt dat 12% een verminderde productie heeft. (Hypochloorhydrie).

Het kan bijna niet anders dan dat er een hele hoop mensen rondlopen die vuur met vuur aan het bestrijden zijn.
Die “van nature” te weinig maagzuur produceren, en dit dan ook nog eens actief verder gaan verlagen door PPI’s te slikken.

En ik wil je er nog even op wijzen dat deze cijfers komen van de voorgeschreven recepten, dus de percentages zullen vast zeker hoger liggen wanneer je de vrije verkoop meerekent.

Het is als leek best logisch om te denken dat wanneer je brandend maagzuur ervaart er gelijk wat remmers bij te gooien.
Maar dit is dus niet altijd de beste oplossing. 

Daarom is het (nog steeds) een goed idee om die vrije handel eruit te halen, en het over te laten aan de artsen. Die kunnen dan controleren of er te weinig maagzuur is.

En als dat niet het geval is, in de noodzakelijke gevallen (maagzweren, maag- slokdarmontstekingen) tijdelijk en onder toezicht PPI’s voorschrijven.

De maagwand bevat speciale cellen en klieren die maagzuur produceren, maar ook pepsine en intrinsic factor (respectievelijk voor eiwitvertering en vitamine B12 opname).

Deze cellen kunnen geremd worden. En dat is dus wat die PPI’s doen.

De eerste oorzaak hebben we dus al veelvuldig besproken, nu andere mogelijke oorzaken van een tekort aan maagzuur.

Atrofische Gastritis is een auto-immuunziekte.
Ons immuunsysteem gaat eigen lichaamscellen aanvallen.
En in dit geval zijn het de cellen in de maagwand. Het zou een oorzaak van maagkanker kunnen zijn. Hoe dit precies zit wordt nog onderzocht.

Hoe zo’n auto-immuunziekte ontstaat is niet precies duidelijk, maar het is natuurlijk gek om te denken dat ons immuunsysteem zegt, vanaf aankomende maandag gaan we eens lekker onze eigen cellen aanvallen.

Uiteraard kan het zijn dat er erfelijke factoren een rol spelen, maar steeds vaker wordt ook onze leefstijl in verband gebracht met dit soort auto-immuunziektes.
En ook een negatief veranderd microbioom blijkt steeds vaker geassocieerd met een ongunstig verloop van bepaalde auto-immuunziektes.

Mogelijk is de Helicobacter Pylori een oorzaak van Atrofische Gastritis.

H. Pylori is een vervelende bacterie die veel voorkomt. Geschat wordt dat 1/5 van de Nederlanders deze bacterie heeft. In landen waar de hygiëne minder is kan het zelfs de helft zijn.

Dit betekend niet dat iedereen de klachten ervan ervaart. De reden hierachter is niet helemaal duidelijk. Het kan leefstijl zijn, voeding, of andere factoren. Wel is het zo dat ouderen vaker last hebben van H. Pylori infecties. En dat zou dus kunnen verklaren dat ouderen vaker last hebben van een tekort aan maagzuur.

De H. Pylori bacterie komt voor in verschillende sub-stammen, sommige stammen kunnen bepaalde antibiotica overleven, waardoor soms meerdere kuren gegeven moeten worden om de bacterie uit te roeien.

Zonder nog verder uit te wijden over deze hardnekkige bacterie kan het dus ook een oorzaak zijn van te weinig maagzuur. Het uitroeien van deze bacterie geeft niet altijd garantie dat de maagzuurproductie weer volledig terugkomt.
(Sidenote –  Bij behandeling van de H. Pylori wordt vaak wel een maagzuurremmer gegeven zodat de maag wat minder zuur is, ter bevordering van de effectiviteit van de antibiotica )

Dit zegt de richtlijn van de huisarts over maagklachten

Ga je naar de huisarts met maagklachten dan is er een richtlijn wat hij of zij kan volgen.
Opvallend is, wanneer medicatie nodig lijkt, er eerst rustig gestart moet worden met een “antacidum.” Dit zijn verdunners, die niet de productie remmen. Zoals bijvoorbeeld de bekende Rennies. Werkt dat niet dan kan er een aantal weken later voor een iets zwaarder middel gekozen worden, de H2-antagonisten.

Moeilijke naam, daar ga ik nu even niet op in. Maar pas als dit middel niet werkt, wordt er na een aantal weken geadviseerd om de PPI’s voor te schrijven.

En dat is niet een speciale vorm, of een ander merk.. nee hoor, gewoon de omeprazol 20mg. Dezelfde die je zonder recept bij de supermarkt kan kopen. Inclusief de eerder besproken bijwerkingen.

Het middel wat vrij te koop is in de winkel, wordt dus terughoudend geadviseerd in de richtlijnen voor de huisartsen.

Opvallend is ook dat dezelfde richtlijn aangeeft dat 2/3 van de patiënten geen PPI nodig blijkt te hebben. Vandaar dat wordt gekozen om met een licht middel te beginnen en dit ophogen wanneer nodig is.

In het kader van, ga goed geïnformeerd naar de huisarts, in de richtlijn wordt aangegeven dat een onderzoek naar de Helicobacter Pylori Bacterie een goed idee is bij aanhoudende of terugkerende maagklachten, en bij maagzuuremmer gebruik langer dan 2-3 maanden.

Dit kan al met een ademtest, welke een betrouwbaarheid heeft van 90%. Een goede optie dus.

De volledige richtlijn is hier terug te lezen. 

Dus nog steeds de vraag, waarom is de zwaardere maagmedicatie te koop in de supermarkt om de hoek? Terwijl een arts gevraagd wordt om voorzichtig te zijn met het voorschrijven ervan.

Wat te doen bij maagzuur gerelateerde klachten

De oorzaak van maagklachten kan zeer uiteenlopend zijn.
Leefstijl kan een oorzaak zijn, denk aan alcohol gebruik of roken. Ook stress kan indirect bijdragen.

Zoals hierboven beschreven is het bij aanhoudende en/of terugkerende klachten een goed idee om ernstige pathologieën uit te sluiten via de huisarts of specialist.

Voeding kan een oorzaak zijn. Sommige mensen ervaren bij bepaalde producten meer klachten. Soms helpt het om deze tijdelijk te vermijden, maar als de klachten daarna weer terug komen is het een goed idee om te onderzoeken wat hier de oorzaak van zou kunnen zijn.

Wij werken met verschillende testen die kunnen helpen in deze zoektocht. Hoewel deze niet specifiek voor de maag zijn, krijg je wel een totaal beeld van de algehele spijsvertering.

Het kan helpen om kleinere maaltijden te nuttigen. Zeker bij een tekort aan maagzuur zal de maag daardoor niet “overbelast” raken.

Om dezelfde reden kan het helpen om de koolhydraten apart te eten van de eiwitten en vetten. En deze te verdelen over verschillende maaltijden. Koolhydraten hebben andere enzymen nodig om goed verteerd te kunnen worden dan eiwitten en vetten.
Op deze manier ontlast je je verteringssysteem wat ten goede komt van de vertering zelf als ook de opname van voedingsstoffen.

Vanwege de kans op verminderde opname bij langdurig gebruik van maagzuurremmers kan het een goed idee zijn om belangrijke nutriënten aan te vullen. Denk aan extra magnesium, zink, vitamine C, vitamine B12, maar ook andere vitamines en mineralen.

Zeker omdat veel van deze nutriënten bouwstoffen zijn van de verteringsenzymen. Ze zijn dus nodig om de cirkel van slechte vertering en verminderde opname te doorbreken.

Veel mensen ervaren verlichting bij het gebruik van speciale maagzuur supplementen.
Ik heb het dan over Betaïne HCL. Dit is een natuurlijke zoutzuur vorm wat de spijsvertering kan ondersteunen.

Neem dan wel Betaïne HCL in combinatie met pepsine (wat we nu dus kennen van de eiwitvertering) Dit is een goed product wat de maag weer in balans kan brengen. Ik zou deze van Vitakruid aanraden.

En omdat het de maag weer optimaliseert kan het ook de algehele spijsvertering verbeteren, en dus ook de opname van voedingsstoffen en nutriënten.

Je gebruikt de capsules tijdens de maaltijden, en werken maar kortdurend. Binnen 7 minuten is de juiste zuurgraad in de maag bereikt, en ze werken gemiddeld iets langer dan een uur.

Het is dan ook geen permanente oplossing, je vervangt nu het ene pilletje  voor het andere pilletje.
Echter heeft Betaïne HCL niet de negatieve bijwerkingen, dus zolang je naar de echte oorzaak opzoek gaat, is het wel een mooi alternatief. Daar kunnen wij eventueel mee helpen.

Er is ook een speciale testkit te koop om te kijken of dit product zinvol is om te gebruiken.

En nog als laatste tip:
het volgende boek heeft al vele mensen geholpen om het gebruik van maagzuurremmers veilig af te bouwen, en van maag en darm klachten af te komen.
“Waarom maagzuur goed voor je is,” van Jonathan V. Wright.

Disclaimer: Bovenstaande adviezen vervangen nooit een advies van een arts of medisch specialist. Bij twijfel eerst altijd medisch advies opvragen.